Marża na zapasie a niezrealizowane zyski w konsolidacji
Eliminacja marży na zapasie jest bardzo często wymagana, by prawidłowo przeprowadzić konsolidację sprawozdań finansowych Grupy Kapitałowej. Korekta ta często nazywana jest również korektą niezrealizowanej marży lub niezrealizowanych zysków. Na czym polega? Jak ją ustalić? W jaki sposób ująć ją w konsolidacji? To wszystko wyjaśniamy na prostym przykładzie. I robimy to tak, by zrozumiał to pierwszoklasista.
Marża na zapasie – przykład tak prosty, że powinien go zrozumieć 7-latek
Opowiedzmy zatem problem konsolidacji marży na zapasie na przykładzie nie wymagającym specjalistycznej wiedzy księgowej.
Wyobraźmy sobie małżeństwo. Rafał i Anna. Raczej niezbyt bogaci na starcie – każde z nich posiada 1000 złotych w gotówce. Razem – jako małżeństwo – mają 2000 złotych.
Rafał postanowił spróbować swych sił w handlu obwoźnym i za wszystkie swoje oszczędności kupił w hurtowni 1000 długopisów po 1 zł każdy. Anna ma nadal 1000 złotych, Rafał – długopisy warte 1000 złotych.
Jak powstaje marża na zapasie – sprzedaż towarów lub produktów pomiędzy jednostkami powiązanymi
Umiejętności sprzedaży Rafał postanowił przetestować – a jakże – na swojej małżonce Annie. I poszło mu świetnie, bo Anna od zawsze gotowa była oddać wszystko dla swojego męża. Teraz też, z wielką radością kupiła od niego 1 długopis płacą za niego gotówką zawrotną cenę 1000 złotych.
Niech ma na zachętę, nabierze optymizmu i teraz biznes pójdzie już z górki. Jak teraz wygląda ich sytuacja majątkowa? Rafał ma 1000 złotych w gotówce i długopisy warte 999 złotych. Wzbogacił się o 999 złotych sprzedając za 1000 złotych długopis, który kupił za 1 zł. A Anna? W sumie też jest szczęśliwa. Nie dość, że pomogła swemu mężowi rozkręcić w rozkręcaniu biznesu, to jeszcze ma długopis warty (według ceny nabycia) 1000 złotych.
Wszyscy szczęśliwi? Rafał ma zyski, Anna dalej ma aktywa warte 1000 złotych. Mamy akurat koniec miesiąca więc spójrzmy na majątek całej rodziny. Czyżby małżeństwo zarobiło w ten sposób 999 złotych i powiększyło swój majątek do tego stopnia, że ma nadal 1000 złotych w gotówce, długopisy Rafała warte 999 złotych i jeden specjalny długopis Anny o wartości 1000 złotych?
Eliminacja marży na zapasie – o co w tym właściwie chodzi?
Jakiś wewnętrzny głos podpowiada nam, że coś jest nie tak. Gdyby tak to działało, operatywne małżeństwa mogłyby funkcjonować niczym perpetuum mobile i podwajać swój majątek każdego dnia za pomocą długopisów (lub na przykład pierogów z serem, które akurat Anna robi naprawdę świetne).
Długopis kupiony przez Annę nie nabrał w cudowny sposób większej wartości, gdy kupiła go od Rafała. Dalej jest tym samym plastikowym, chińskim długopisem, który Rafał kupił w hurtowni za 1 złoty sztuka. Ich rodzina nie zarobiła 999 złotych tylko dzięki temu, że mąż sprzedał drogo długopis żonie. Tym samym Anna i Rafał jako małżeństwo mają nadal 1000 złotych gotówki i długopisy warte również 1000 złotych.
By w rodzinie pojawił się zysk, dzięki któremu wzrosną ich aktywa trzeba sprzedać długopis komuś spoza rodziny. Dopóki to się nie stanie, marża Rafała pozostaje wyłącznie w zapasie posiadanym przez Annę (stąd określenie „marża na zapasie”). Z perspektywy małżeństwa, zysk Rafała nie został zrealizowany (więc mamy alternatywne określenie „niezrealizowane zyski”).
Jeżeli Annie udałoby się korzystnie sprzedać ten drogocenny długopis komuś obcemu, to wtedy zysk się zrealizuje. Marża nie będzie kumulować się w magazynie długopisów Anny, tylko zamieni się w żywą gotówkę, którą Anna otrzyma od klienta. Rodzinne przedsiębiorstwo Anny i Rafała zanotuje zysk!
Skonsolidowana marża na sprzedaży – problemy raportowania zarządczego
Wtedy będzie można się zastanawiać, komu ten zysk powinien zostać przypisany. Czy 999 złotych marż dla rodziny wygenerował Rafał (jak to wynika bezpośrednio z prowadzonej przez niego ewidencji zdarzeń gospodarczych), czy może jednak Anna (która znalazła niepowiązanego rodzinnie kupca gotowego zapłacić 1000 złotych za ten nieszczęsny długopis)
Niezrealizowane zyski – podsumowanie w 6 punktach
Bardzo lubię opowiadać ten przykład osobom, które nie mają praktycznej wiedzy o konsolidacji. Jest prosty i pozwala łatwo zauważyć sens korekt konsolidacyjnych związanych z eliminacją niezrealizowanych zysków. Spróbuję teraz (już na poważnie) podsumować najważniejsze ustalenia dotyczące eliminacji marży na zapasie w procesie konsolidacji sprawozdań finansowych.
- Marża na zapasie powstaje, gdy dochodzi przy każdej transakcji sprzedaży produktów lub towarów handlowych między jednostkami powiązanymi.
- Potrzeba eliminacji niezrealizowanych zysków, dotyczy zapasów znajdujących się w bilansie kupującego (tylko tych, które zostały nabyte od jednostek powiązanych)
- Celem korekty jest odwrócenie transakcji – zaprezentowanie bilansu i rachunku zysków i strat Grupy Kapitałowej tak, jakby tej sprzedaży w ogóle nie było
- Korekta niezrealizowanych zysków księgowana jest po dwóch stronach sprawozdania finansowego
- Pomniejsz wartość zapasów w Bilansie o niezrealizowany zysk (zmniejszenie aktywów poprzez księgowanie korekty po stronie Ma)
- Wyeliminuj niezrealizowany zysk z Rachunku Wyników (powiększenie kosztu własnego sprzedaży poprzez księgowanie korekty po stronie Winien)
Największą trudnością jest ustalenie wartości marży na zapasie. Nie widać jej bezpośrednio w danych nabywcy (jest wartość według ceny nabycia), ani sprzedającego (jest ogólna marża osiągnięta na sprzedaży w danym okresie). Na transakcjach wewnątrz grupy spółki mogą realizować różną marżę w zależności od asortymentu lub okresu fiskalnego. Zapasy mogą pochodzić nie tylko z tego roku, ale również z lat poprzednich
W praktyce konsolidacji, w kolejnym roku korekta marży na zapasie składa się z dwóch elementów:
- Odwrócenie korekty przez kapitały. Niezrealizowane zyski roku poprzedniego przenoszone są na kapitały (księgowanie po stronie Winien) i jednocześnie koszt własny sprzedaży bieżącego roku ulega pomniejszeniu o tę samą wartość (księgowanie korekty po stronie Ma). Operacja ta nie wpływa na wartość zapasów.
- Księgowanie nowej wartości korekty zgodnie z opisanym powyżej schematem (pomniejszenie zapasów i zwiększenie kosztu własnego sprzedaży o wartość marży na zapasie ustalonej na bieżący dzień bilansowy).